Εγκατάσταση ελαιώνα σε 4 βήματα

Έχουμε εξετάσει την περιοχή που θα καλλιεργήσουμε τον ελαιώνα μας, έχουμε κάνει τον εργαστηριακό έλεγχο ανάλυσης εδάφους, μπορούμε τώρα να προχωρήσουμε.

Κανένα έδαφος δεν είναι τέλειο, έτσι και στο δικό μας σίγουρα θα χρειαστεί να γίνουν βελτιωτικές επεμβάσεις ώστε να ευδοκιμήσει η καλλιέργειά μας. Πώς θα προετοιμάσουμε το έδαφος; Πώς θα φυτέψουμε τα δεντρύλλια; Ποιές ποικιλίες θα επιλέξουμε; Αυτά και περισσότερα θα αναπτύξουμε στη συνέχεια.

Βήματα εγκατάστασης ελαιώνα

Προετοιμασία εδάφους

Βήμα 1ο

Προετοιμασία εδάφους

Έδαφος

Δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από ένα έδαφος τραχύ, ανώμαλο, ασφυκτικό για τα δέντρα μας και σε επέκταση ολόκληρο τον ελαιώνα μας. Τι κάνω για να ετοιμάσω το χωράφι μου για την νέα καλλιέργεια;

Διάταξη ελαιώνα

Βήμα 2ο

Σύστημα φύτευσης

Διάταξη

Πώς θα φυτέψω τον ελαιώνα μου; Ποιά θα είναι η διάταξη των δέντρων; Τί πρέπει να γνωρίζω για τον προσανατολισμό των γραμμών φύτευσης; Ποιά απόσταση πρέπει να έχουν οι γραμμές μεταξύ τους;

Πότισμα ελαιώνα

Βήμα 3ο

Εγκατάσταση αρδευτικού

Πότισμα

Κάθε ελιά έχει ανάγκη από νερό. Οι ανάγκες της σε νερό μεταβάλλονται ανάλογα με τις παραγωγικές περιόδους του έτους.

Ένα αρδευτικό σύστημα παρέχει στον ελαιώνα μόνο πλεονεκτήματα.

Κλάδεμα ελιάς

Βήμα 4ο

Κλάδεμα διαμόρφωσης

Φροντίδα

Πώς φροντίζω τα πρώτα χρόνια των ελαιώνα μου; Πότε κάνω το πρώτο κλάδεμα διαμόρφωσης;

Ποιό σχήμα διαμόρφωσης είναι ιδανικό για την Ελληνική παραγωγή;

Προετοιμασία εδάφους ελαιώνα

Προετοιμασία εδάφους ελαιώνα

Η  προετοιμασία του εδάφους  ξεκινά το χειμώνα, με τις εργασίες ισοπέδωσης και καθαρισμού από τους θάμνους, δέντρα, πέτρες.

Την ισοπέδωση την κάνουμε εάν είναι πολύ ανώμαλο το έδαφος ή εάν επιθυμούμε να εγκαταστήσουμε αυτόματο σύστημα ποτίσματος.

Έπειτα κάνουμε άροση. Για την κατεργασία του εδάφους προτιμούμε υνιοφόρα άροτρα και αποφεύγουμε τη χρήση βαρέων σκαπτικών και δισκάροτρων. Προσοχή δεν πρέπει να γίνεται αναστροφή του εδάφους. Το μειονέκτημα της αναστροφής του εδάφους (βαθιά άροση) είναι ότι το πολύτιμο χούμος της επιφάνειας του εδάφους θα βρεθεί στα κατώτερα στρώματα και το νεαρό δεντράκι που θα φυτέψουμε αργότερα θα βρεθεί σε άγονο και εχθρικό έδαφος.

  • Σε εδάφη με κλίση μεγαλύτερη από 10% η άροση γίνεται κατά τις ισοϋψείς, ή διαγώνια.
  • Δεν πρέπει να καταστρέφονται οι αγροτικοί δρόμοι.
  • Να μην καταστρέφονται τα ακαλλιέργητα περιθώρια μεταξύ των αγροτεμαχίων καθώς και οι φυτοφράκτες, η φυσική βλάστηση των ρεματιών και  τα γειτονικά  δάση.
  • Να διατηρούνται τα φυσικά ρέματα. Επεμβάσεις που αφορούν στην αλλαγή πορείας ρεμάτων, γίνονται μόνο μετά από άδεια της αρμόδιας υπηρεσίας.

Την άνοιξη οργώνουμε με τρίυνο άροτρο και  ομαλοποιoύμε το έδαφος, μπορούμε επίσης να κάνουμε μία χλωρή λίπανση (πχ. με βίκο). Όταν ο βίκος ανθήσει κάνουμε φρεζάρισμα και τον ενσωματώνουμε στο χωράφι μας.

Δεν συνιστάται καμία άλλη εδαφοβελτιωτική επέμβαση όταν πρόκειται να φυτέψουμε νεαρά δέντρα. Η ρίζα του νεαρού δέντρου εκτείνεται μερικά εκατοστά γύρο του, συνεπώς δεν μπορεί να αξιοποιήσει όλες τις θρεπτικές ουσίες (λιπάσματα) που εμείς θα έχουμε διασπείρει σε όλη τη έκταση του χωραφιού μας.

Προτιμάμε να φυτέψουμε την επόμενη άνοιξη μετά τους τελευταίους παγετούς. Στη συνέχεια εφόσον έχουμε φυτέψει τα δέντρα μας, βοηθούμε το έδαφος με συμπληρωματικά συστατικά γύρω από την ρίζα (ενεργός ζώνη ριζικού συστήματος) που βελτιώνουν την ποιότητά του (στη σωστή ποσότητα για την ηλικία των δέντρων μας) συμβουλευόμενοι πάντα την εργαστηριακή ανάλυση που έχουμε κάνει.

Για να μπορεί η ελιά να απορροφήσει εύκολα τις θρεπτικές ουσίες του εδάφους πρέπει το PH του εδάφους γύρο από τη ρίζα της να είναι από 6,5 έως 7,5. Η βελτίωση του εδάφους μπορεί να γίνει με την χρήση κατάλληλων λιπασμάτων.

Ξεκινάμε το χειμώνα με τις εργασίες ισοπέδωσης και καθαρισμού. Κάνουμε άροση με σεβασμό στη φύση της γύρω περιοχής. Την άνοιξη  ομαλοποιoύμε το έδαφος και κάνουμε χλωρή λίπανση. Φυτεύουμε την επόμενη άνοιξη, λιπαίνουμε τοπικά το κάθε δέντρο ανάλογα με τη εξέταση εδάφους, λαμβάνοντας υπόψιν το PH και τις ανάγκες σε θρεπτικά στοιχεία.

Διάταξη ελαιώνα και σύστημα φύτευσης

Διάταξη ελαιώνα και σύστημα φύτευσης

Το σύστημα φύτευσης αφορά την τοπογραφία του ελαιώνα μας, δηλαδή την διάταξη των ελαιόδεντρων και των προσανατολισμό τους στο ήλιο.

Προσανατολισμός ελαιώνα

Ο προσανατολισμός των σειρών των ελαιοδένδρων είναι καλό να είναι από τον βορρά προς τον νότο, έτσι επιτυγχάνεται η καλύτερη έκθεση τους στον ήλιο. Σημαντικό ρόλο παίζει και η απόσταση μεταξύ των σειρών έτσι ώστε να μη σκιάζει η μία την άλλη κατά την διάρκεια της ημέρας.

Οι αποστάσεις των σειρών καθορίζονται από την σχέση α=2(υ-1) όπου (α): η απόσταση μεταξύ των δέντρων και (υ): το ύψος αυτών. Για παράδειγμα αν θέλουμε τα δένδρα μας να  έχουν ύψος μέχρι 4μ. η απόσταση μεταξύ των γραμμών θα πρέπει είναι α=2(4-1)=6μ.

Διάταξη ελαιώνα

Η φύτευση του ελαιώνα μπορεί να έχει διάταξη τετραγώνου, σκακιέρας, ρόμβου, παραλληλόγραμμου, γραμμής και τυχαία. Προτιμότερη διάταξη είναι του παραλληλόγραμμου, της σκακιέρας ή της γραμμής, γιατί γίνεται καλύτερη χρήση της έκτασης του χωραφιού/ελαιώνα. Παραθέτουμε σχηματικά μερικές διατάξεις.

Αποστάσεις φύτευσης ελαιόδεντρων

Η αραιή φύτευση ή παραδοσιακή (6×8, 7×7, 8×8, 10×10) περίπου 15 δέντρα/στρέμμα, δίνουν μικρή παραγωγή τα πρώτα χρόνια και ικανοποιητική μετά την ενηλικίωση, δηλαδή μετά από 10-15 χρόνια.

Η πυκνή φύτευση ή εντατική/υπερεντατική (5×7/4×2) περίπου 40/100/ανά στρέμμα, δίνει μεγάλη παραγωγή τα πρώτα χρόνια. Με την πάροδο των χρόνων όμως αλληλοσκιάζονται και η παραγωγή τείνει να ελαττωθεί. Σε αυτή την περίπτωση γίνεται αραίωση ή αναγέννηση (κορμοτομή) των ενδιάμεσων δέντρων. Σήμερα είναι αρκετά διαδεδομένη αυτή η καλλιέργεια αφενός γιατί η αύξηση της κατανάλωσης οδήγησε σε εντατικότερους ρυθμούς παραγωγής αφετέρου για την μέγιστη αξιοποίηση του εδάφους.

Εντατική καλλιέργεια

Προϋπολογισμός και κόστος παραγωγής

Στα δέντρα με μεγάλη απόσταση και ανάπτυξη κόμης, (παραδοσιακός τρόπος καλλιέργειας) το εργατικό κόστος (κλάδεμα, συγκομιδή) είναι μεγαλύτερο απ’ ότι στα δέντρα μικρής κόμης (εντατικός/υπερεντατικός τρόπος καλλιέργειας). Θα πρέπει επομένως να είμαστε προετοιμασμένοι οικονομικά να αντιμετωπίσουμε τα έξοδα που θα προκύπτουν για την εγκατάσταση, την καλλιέργεια, την συγκομιδή, την τυποποίηση, την φροντίδα που θέλει η καλλιέργειά μας.

Πρέπει να λάβουμε υπόψη επίσης, το κόστος της προσωπικής εργασίας και το κόστος ενοικίασης του χωραφιού εάν δεν είναι δικής μας ιδιοκτησίας. Προκύπτει έτσι ένα σύνολο δαπανών το οποίο θα πρέπει να είναι μικρότερο του ακαθάριστου εσόδου (ποσότητα παραγωγής x τιμή διάθεσης του προϊόντος), για να καλυφθούν οι εκκρεμείς οικονομικές υποχρεώσεις και να αφήνει ένα κέρδος για κίνητρο στον επιχειρηματία παραγωγό.

Οι υποχρεώσεις αφορούν κυρίως:

  1. το κόστος εγκατάστασης
  2. τις ετήσιες δαπάνες επεμβάσεων (κλάδεμα, λίπανση κλπ.)

Πως επιλέγουμε τα δενδρύλλια 

Προτιμούμε δενδρύλλια 2 έως 3 ετών σε γλαστράκια, έτσι είμαστε σίγουροι ότι το ριζικό στους σύστημα δεν έχει κακοποιηθεί κατά την μεταφορά ή την εκρίζωση τους από το έδαφος.

Δενδρύλλιο: Από τη στιγμή που αγοράσαμε τα δεντράκια από το φυτώριο, πρέπει να τα φυτέψουμε μέσα σε 24 ώρες. Εάν δεν προλαβαίνουμε, θα ανοίξουμε ένα αυλάκι, θα τα τοποθετήσουμε ελαφρώς πλαγίως και τα ποτίσουμε πολύ καλά. Μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι θα διατηρηθούν έτσι μέχρι 2 μήνες.

Πάσσαλοι στήριξης: Οι πάσσαλοι τοποθετούνται δίπλα στο δενδρύλλιο με κατεύθυνση προς το βορρά για να το προστατέψουν από τους ανέμους μέχρι να δυναμώσουν οι ρίζες του. Προσέχουμε το δέσιμο να είναι απαλό σε σχήμα οκτώ.

Μεγέθη δενδρυλλίων ελιάς

Πότε είναι η καταλληλότερη εποχή για να φυτέψουμε τον ελαιώνα μας

Όταν η περιοχή μας δεν πλήττεται από παγετούς, φυτεύουμε μεταξύ Νοέμβριο έως Απρίλιο, διαφορετικά μετά τον Απρίλιο και μέχρι το τέλος της άνοιξης.

Σε όλες τις περιπτώσεις αποφεύγουμε να φυτέψουμε τις ελιές μας τον Ιούνιο – Ιούλιο και τον Αύγουστο.

Πως φυτεύουμε έναν ελαιώνα

Χαράζουμε γραμμές και υπολογίζουμε την απόσταση μεταξύ τους, σύμφωνα με τη διάταξη που επιλέξαμε και το είδος της καλλιέργειας (εντατική ή αραιή). Για το αλφάδιασμα θα μας βοηθήσει ένα νήμα. Προσέχουμε οι γραμμές να έχουν τόση απόσταση μεταξύ τους όση χρειάζεται για να μπορεί να περάσει ένας έστω μικρός καλλιεργητής πλάτους περίπου 2-2,5m.

Ανοίγουμε λάκκους διάστασης 40x40cm και φροντίζουμε να είναι στο ίδιο βάθος που ήταν στο φυτώριο, περίπου 40cm. Τους λάκκους καλό είναι να τους αφήσουμε ανοικτούς 2 εβδομάδες πριν την φύτευση ώστε να αεριστεί το έδαφος. Το επιφανειακό χώμα το τοποθετούμε κάτω από τη μπάλα χώματος του δενδρυλλίου. Την ίδια στιγμή τοποθετούμε τους πασσάλους στήριξης και προσθέτουμε χώμα πιέζοντας το ελαφρά, ποτέ δεν πατάμε και δεν συμπιέζουμε τις ρίζες του δενδρυλλίου. Περιμετρικά δημιουργούμε μία λεκάνη άρδευσης όπου θα συγκρατείται το νερό.

Ποτίζουμε άφθονα, περίπου 10lt/δέντρο και επαναλαμβάνουμε μετά από μία εβδομάδα. Μέτα το δεύτερο πότισμα μπορεί να χρειαστεί να προσθέσουμε χώμα στα δενδρύλια μας. Είναι αναγκαίο τα δύο έως τρία πρώτα χρόνια ανάλογα με τη σύσταση του εδάφους να ποτίζονται σε τακτά χρονικά διαστήματα ιδιαίτερα τους ζεστούς μήνες και να λιπαίνονται με αζωτούχα λιπάσματα κάθε χρόνο μία έως δύο φορές (πριν προστεθεί λίπασμα τα δενδρύλλια θα πρέπει να είναι καλά ποτισμένα).

Φύτευση ελαιόδεντρου

Να τονίσουμε ότι η συγκαλλιέργεια τα πρώτα χρόνια, με βαμβάκι, ντομάτα, πατάτα, κολοκυνθοειδή κ.α., εγκυμονεί κινδύνους μόλυνσης των δενδρυλλίων με βερτισιλλίωση και απομυζά τις πολύτιμες θρεπτικές ουσίες του εδάφους γύρω από τη ρίζα του δενδρυλλίου. Αν όμως επιλέξετε την συγκαλλιέργεια, το φυτό που θα καλλιεργήσετε θα αφήνει διαδρόμους δεξιά και αριστερά των γραμμών των δενδρυλλίων για να αποφεύγεται ο ανταγωνισμός. Με την πάροδο του χρόνου και την ανάπτυξη των δενδρυλλίων η συγκαλλιέργεια πρέπει να συρρικνώνεται και να σταματά στα 7-10 χρόνια.

Φροντίδα μετά το φύτεμα του ελαιώνα

Μετά την φύτευση του ελαιώνα μας, δεν προσθέτουμε λίπασμα στα δενδρύλλια μέχρι αυτά να αποκτήσουν νέο ριζικό σύστημα.

Ένδειξη ανάπτυξης του ριζικού συστήματος αποτελεί:

  • η βλάστηση χωρίς σημεία μαρασμού κατά τις μεσημεριανές ώρες
  • νεαρά φυλλαράκια
  • και το πράσινο χρώμα του κορμού.

Αρχίζουμε να προσθέτουμε λίπασμα μετά από το πρώτο έτος ζωής του στον ελαιώνα και συμβουλευμένοι τα αποτελέσματα της δειγματοληπτικής ανάλυσης του εδάφους που έχουμε κάνει.

Κατά τα πρώτα δύο χρόνια μετά την φύτευση κάνουμε καταπολέμηση των εχθρών, που μπορεί να ζημιώσουν τη νέα τρυφερή βλάστηση, ψεκάζοντας με θερινό ή χειμερινό πολτό (για έντομα και  ακάρεα) και με χαλκούχο σκεύασμα (για μύκητες και βακτήρια). Οι ψεκασμοί πρέπει να είναι στοχευμένοι στο εχθρό που θέλουμε να αντιμετωπίσουμε δηλαδή να γίνονται την στιγμή, στη συχνότητα, στη ποσότητα που πρέπει και με την συμβουλή του γεωπόνου μας.

Φυτεύουμε την κατάλληλη εποχή ανάλογα με το κλίμα της περιοχής μας. Επιλέγουμε προσανατολισμό και διάταξη του ελαιώνα μας. Υπολογίζουμε σωστά τις αποστάσεις των γραμμών έτσι ώστε να μη σκιάζονται τα δέντρα μας κατά την διάρκεια της ημέρας. Καταγράφουμε τα έξοδα εγκατάστασης και των ετήσιων επεμβάσεών μας.

Εγκατάσταση αρδευτικού στον ελαιώνα

Εγκατάσταση αρδευτικού στον ελαιώνα

Η ελιά διαθέτει πολύ καλό μηχανισμό άμυνας στην ξηρασία και γι’ αυτό είναι δυνατή η καλλιέργειά της ακόμη και σε συνθήκες μεγάλης ξηρασίας, στις οποίες ελάχιστα καρποφόρα δένδρα μπορούν να καλλιεργηθούν.

Ο μηχανισμός άμυνας της ελιάς στην ξηρασία λειτουργεί σε βάρος της ανάπτυξης και της απόδοσης των δένδρων. Έτσι, με την βελτίωση των συνθηκών υγρασίας του εδάφους βελτιώνεται θεαματικά και η παραγωγικότητα του δέντρου. Η ελιά έχει την ικανότητα να αξιοποιεί κάθε ποσότητα εδαφικού νερού που της προσφέρεται. Όμως όταν η υγρασία του εδάφους αρχίζει να γίνεται υπερβολική (για τις ανάγκες της ελιάς) , τα ελαιόδεντρα υποφέρουν περισσότερο απ’ ότι τα άλλα δένδρα.

Πότε πρέπει να εγκαταστήσω αρδευτικό σε ένα ελαιώνα

Η άρδευση στην ελιά αποδίδει και θα πρέπει να πραγματοποιείται ιδιαίτερα στις εξής περιπτώσεις:

  • όταν οι βροχοπτώσεις της περιοχής είναι ανεπαρκείς,
  • όταν υπάρχουν αρκετές βροχοπτώσεις, αλλά είναι συγκεντρωμένες το χειμώνα, αφήνοντας τα δένδρα ακάλυπτα κατά τις κρίσιμες περιόδους της άνοιξης και του καλοκαιριού,
  • όταν το έδαφος είναι αμμώδες ή χαλικώδες με μικρή ικανότητα συγκράτησης του νερού.

Η άρδευση συνιστάται ιδιαίτερα σε επιτραπέζιες ποικιλίες ελιάς στις οποίες επιδιώκεται μεγάλο μέγεθος καρπού. Είναι επίσης απαραίτητη (για μέγιστη απόδοση) σε εντατικές εκμεταλλεύσεις με πυκνή φύτευση δένδρων. Η λίπανση και το κλάδεμα συχνά αποδίδουν καλύτερα όταν συνδυάζονται με άρδευση.

Κρίσιμα στάδια στα οποία τα ελαιόδεντρα δεν πρέπει να αντιμετωπίζουν έλλειψη υγρασίας

  1. Ανάπτυξης του δένδρου
  2. Διαφοροποίησης των οφθαλμών
  3. Ανθοφορίας ανάπτυξης ανθοφόρων οφθαλμών (λιγότερες ταξιανθίες, ατελή άνθη)
  4. Ανάπτυξης βλαστών (μειωμένη ανάπτυξη βλαστών)
  5. Καρποφορίας (μικρή καρπόδεση, αυξημένη παρενιαυτοφορία, μικρό μέγεθος καρπού, μαρασμός καρπού)
  6. Σκλήρυνσης του πυρήνα. Συρρικνωμένοι καρποί αποκτούν τη σπαργή τους μετά από πότισμα ή βροχή. Γι’ αυτό, στις επιτραπέζιες ποικιλίες συνιστώνται αρδεύσεις κατά την τελευταία περίοδο, για αύξηση του βάρους και βελτίωση της ποιότητας των καρπών. Θα πρέπει όμως να γίνονται με σύνεση, αν οι καρποί χρησιμοποιούνται ώριμοι (μαύρες ελιές), γιατί μπορεί να προκληθεί οψίμιση της ωρίμανσης. Όψιμες αρδεύσεις επίσης μπορεί να δώσουν νέα βλάστηση που είναι ευαίσθητη στους παγετούς του χειμώνα.

Μέθοδοι εφαρμογής ενός αρδευτικού

Η άρδευση γενικά εφαρμόζεται με ποικιλία μεθόδων όπως (κατάκλιση, αυλάκια, μικροεκτοξευτήρες, στάγδην άρδευση, υπόγεια στάγδην άρδευση). Όμως κατάλληλα συστήματα άρδευσης για την καλλιέργεια της ελιάς αποτελούν η στάγδην άρδευση και το σύστημα μικρών εκτοξευτήρων, γιατί εφαρμόζονται στοχευμένα στο κάθε δέντρο και έχουν τις μικρότερες απώλειες νερού από εξάτμιση.

Υπάρχουν τρεις τρόποι τοποθέτησης των γραμμών ύδρευσης:

  • επιφανειακή τοποθέτηση γραμμής κατά μήκος των δέντρων,
  • υπόγεια τοποθέτηση γραμμής,
  • υπέργεια τοποθέτηση γραμμής, πάνω στα δέντρα κυρίως σε μεγάλες ηλικίες.
  1. Αντλία,
  2. Σύστημα φίλτρων,
  3. Βαλβίδα διατήρησης πίεσης,
  4. Μανόμετρα,
  5. Συσκευή αποτροπής αντίθετης ροής,
  6. Σύστημα έγχυσης χημικών ουσιών,
  7. Μετρητής ροής,
  8. Βαλβίδα ελέγχου γραμμών εφαρμογής εντομοκτόνων, φυτοφαρμάκων ή λιπασμάτων μέσω του συστήματος άρδευσης,
  9. Βαλβίδα υπομονάδας άρδευσης,
  10. Ρυθμιστής πίεσης,
  11. Βαλβίδες εξαερισμού,
  12. Αγωγός μεταφοράς, αγωγοί τροφοδοσίας,
  13. Αγωγοί καθαρισμού,
  14. Σταλακτηφόροι αγωγοί,
  15. Σταλακτήρες,
  16. Σύνδεσμοι,
  17. Σύστημα αυτόματου ελέγχου (προαιρετικά).

Επιφανειακή Στάγδην Άρδευση & Υπόγεια Στάγδην Άρδευση

Το σύστημα της επιφανειακής στάγδην άρδευσης εφαρμόζεται με τρεις τρόπους:

  • τη μονή γραμμή,
  • τη διπλή γραμμή,
  • και τον κύκλο.

Στη μονή γραμμή τοποθετείται ο σωλήνας άρδευσης κατά μήκος των δέντρων. Στη διπλή γραμμή τοποθετούνται οι σωλήνες άρδευσης από την μία και την άλλη πλευρά του δέντρου παράλληλα και στον κύκλο ο σωλήνας καλύπτει την περιφέρεια του δέντρου.

Στην υπόγεια στάγδην άρδευση οι αποστάσεις των σταλακτήρων και η παροχή τους καθορίζονται από την ριζοβολία της καλλιέργειας, το βάθος, τις αποστάσεις των σωληνώσεων και τα χαρακτηριστικά του εδάφους. Στις περισσότερες γραμμικές καλλιέργειες οι σταλακτήρες πρέπει να δημιουργούν επικαλυπτόμενες επιφάνειες κατά μήκος της ζώνης ύγρανσης. Οι αποστάσεις μεταξύ των γραμμών καθορίζονται πρώτιστα από τον τύπο του εδάφους, την καλλιέργεια, τις εφαρμοζόμενες πρακτικές και πρέπει να είναι σχετικά μικρές ώστε να παρέχεται ομοιόμορφος ανεφοδιασμός νερού σε όλες τις εγκαταστάσεις. Το βάθος των σωληνώσεων κυμαίνεται από 30-50cm, με μικρότερα βάθη σε αμμώδη εδάφη και μεγαλύτερα σε αργιλώδη.

Η ικανότητα των συστημάτων (επιφανειακής και υπόγειας) πρέπει να είναι υπολογισμένη στις μέγιστες ανάγκες των καλλιεργειών σε νερό.

  • Οικονοµία νερού
    • µικρές απώλειες νερού από το δίκτυο των κλειστών σωληνώσεων
    • περιορισµένη βρεχόµενη επιφάνεια του εδάφους.
  • Οικονοµία εργατικών
    • μόνιμα δίκτυα σωληνώσεων που συνήθως συνδυάζονται µε συστήµα αυτόµατου ποτίσματος.
  • Μείωση των ζιζανίων λόγω της περιορισµένης βρεχόµενης επιφάνειας του αγρού.
  • Εκτέλεση των καλλιεργητικών εργασιών κατά τη διάρκεια της άρδευσης.
  • ∆υνατότητα εφαρµογής σε εδάφη µεγάλης διηθητικότητας και µεγάλων κλίσεων, χωρίς προηγούµενη ισοπέδωση.
  • Καλύτερη οµοιοµορφία κατά την εφαρµογή του νερού ακόµα και στα όρια του αγροτεµαχίου.
  • Καλύτερος έλεγχος των ποσοτήτων νερού που εφαρµόζουµε, ιδιαίτερα όταν χρησιµοποιούνται συστήµατα αυτοµατισµών.
  • Αξιοποίηση µικρών παροχών
    • οικονοµία νερού με πότισμα κατά τη διάρκεια της νύχτας.
  • Εύκολη και αποτελεσµατική λίπανση αφού µέσω του αρδευτικού νερού τα λιπάσµατα εφαρµόζονται στις ποσότητες που επιθυµούµε κατ΄ ευθείαν στο ριζόστρωµα.
  • Ανεξαρτητοποίηση της άρδευσης από τον άνεµο όταν το νερό εφαρµόζεται µέσω σταλακτήρων.
  • Χαµηλό κόστος λειτουργίας
    • τα συστήµατα άρδευσης µε σταγόνες λειτουργούν συνήθως σε χαµηλές πιέσεις που απαιτούν µικρότερη κατανάλωση ενέργειας από τα συστήµατα άρδευσης µε τεχνητή βροχή.
  • Έλεγχος ορισµένων ασθενειών και εντόµων επειδή κατά την άρδευση δεν υπάρχει διαβροχή του φυλλώµατος των καλλιεργειών.
  • Ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης και απόδοσης των φυτών, επειδή οι αρδεύσεις είναι συχνές και έτσι το εδαφικό νερό στην περιοχή του ριζοστρώµατος βρίσκεται κοντά στην υδατοϊκανότητα.
  • ∆υνατότητα αξιοποίησης αλατούχων νερών
    • δεν υπάρχει διαβροχή του φυλλώµατος των καλλιεργειών
    • οι συχνές αρδεύσεις δηµιουργούν συνθήκες υψηλής υδατοπεριεκτικότητας του εδάφους.

Σύγκριση που έγινε στα δύο συστήματα, επιφανειακής και υπόγειας στάγδην άρδευσης, έδειξε πρόσθετα πλεονεκτήματα για την υπόγεια στάγδην άρδευση και είναι τα εξής:

  • Σχεδόν μηδενική εξάτμιση νερού από την επιφάνεια του εδάφους που οδηγεί σε μεγαλύτερη οικονομία νερού.
  • Καλύτερη απορρόφηση των θρεπτικών στοιχείων και των λιπασμάτων για το λόγο ότι παροχετεύονται κατευθείαν στις ρίζες των φυτών σε μικρότερες δόσεις και για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα.
  • Το ριζικό σύστημα των καλλιεργειών γίνεται μεγαλύτερο με αποτέλεσμα τα φυτά να έχουν στη διάθεσή τους προς εκμετάλλευση μεγαλύτερο όγκο εδάφους.
  • Μείωση του κόστους λίπανσης μέχρι 50%.
  • Περιορισμός των ζιζανίων διότι η διαβροχή του εδάφους περιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά στο ριζικό σύστημα.
  • Διαβρέχεται μεγαλύτερο ποσοστό του εδάφους.
  • Ευκολία μετακίνησης για την εκτέλεση των καλλιεργητικών εργασιών.
  • Οικονομία και μακροβιότητα του συστήματος, γιατί ελαχιστοποιούνται οι φθορές και μπορούν να χρησιμοποιηθούν λεπτότεροι σε τοίχωμα σταλακτηφόροι και ως εκ τούτου οικονομικότεροι.
  • Το σύστημα μπορεί να παραμείνει υπόγεια τοποθετημένο για πολλά χρόνια εφόσον συντηρείται σωστά.
  • Υψηλό κόστος αρχικής εγκατάστασης
    • οι µόνιµες εγκαταστάσεις απαιτούν πολλούς αυτοµατισµούς και εξαρτήµατα (π.χ φίλτρα, βαλβίδες, βάνες)
  • Μηχανικές ζηµιές από απρόσεκτη χρήση µηχανηµάτων ή από διάφορα ζώα και πτηνά
  • Αδυναµία προστασίας από τους παγετούς
  • Συγκέντρωση αλάτων στο έδαφος από τη χρήση αλατούχων νερών στα όρια µμεταξύ βρεχόµενου και µη εδάφους, απαιτείται έκπλυση του εδάφους όταν οι βροχοπτώσεις δεν είναι επαρκείς
  • Υψηλό επίπεδο γνώσεων σχετικά µε τη συντήρηση και λειτουργία του δικτύου
  • Φραξίµατα
    • των διανεµητών
    • των σταλακτήρων

Μειονεκτήματα υπόγειας στάγδην άρδευσης

  • Το δίκτυο εφαρμογής είναι πάντα υπόγειο γεγονός που καθιστά την εποπτεία του πολύ δύσκολη επειδή αυτό δεν είναι ορατό
  • Ζημιά επί των γραμμών είναι πολύ δύσκολο να επισκευαστεί και απαιτεί υψηλό κόστος
  • Η συντήρηση του δικτύου είναι δύσκολη, απαιτεί περισσότερο χρόνο και μεγαλύτερο κόστος
  • Η δομή του εδάφους γύρω από τους σταλακτήρες μπορεί να αλλοιωθεί μετά τη χρήση του συστήματος για πολλά χρόνια
  • Παρείσφρηση των ριζών ή εδαφικών τεμαχιδίων στους σταλακτήρες και παρεμπόδιση της παροχέτευσης νερού με αποτέλεσμα τη μείωση στην απόδοση του συστήματος
  • Επιπλέον κόστος για την εγκατάσταση συστημάτων εκτόνωσης για να αποφεύγεται το φράξιμο των σταλακτήρων
  • Επιπλέον κόστος για την εγκατάσταση συστήματος εισαγωγής αέρα, το οποίο θα μειώνει την αρνητική πίεση που δημιουργείται στους αγωγούς κατά το άδειασμά τους, ώστε να αποφεύγεται η είσοδος εδάφους,
  • Απαραίτητη η τοποθέτηση πολύ καλού συστήματος φίλτρων για την πρόληψη πιθανών φθορών και δυσλειτουργιών που μπορεί να προκληθούν από μεταφερόμενα με το νερό φερτά υλικά,
  • Υψηλό κόστος αρχικού κεφαλαίου (10%-15% μεγαλύτερο από την επιφανειακή στάγδην άρδευση). Η διαφορά αυτή μπορεί να καλυφθεί με τη χρήση λεπτότερου άρα και φθηνότερου σταλακτηφόρου αγωγού.

Μικροί εκτοξευτήρες

Τοποθετείται ένας εκτοξευτήρας σε κάθε δέντρο σε μονή γραμμή με την ιδιαιτερότητα ότι ο εκτοξευτήρας επιλέγεται σύμφωνα με την ηλικία του δέντρου.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι µικροεκτοξευτήρων, γενικά όµως διακρίνονται σε:

  • περιστρεφόµενους
  • και στατικούς.

Οι περιστρεφόµενοι εκτοξευτήρες διαθέτουν ένα κινητό τµήµα που περιστρέφεται κατά τη λειτουργία τους και εκτοξεύει το νερό κυκλικά. Η πίεση λειτουργίας αυτών είναι μεταξύ 1,5-2atm με παροχή νερού μεταξύ 35-250lt/hour (ώρα). Η παροχή τους εξαρτάται από την πίεση λειτουργίας και το µέγεθος (τύπο) του µικροεκτοξευτήρα ενώ η διάµετρος εκτόξευσης µπορεί να είναι από 3-6m.

Οι στατικοί εκτοξευτήρες δεν διαθέτουν κινητό τµήµα και εκτοξεύουν το νερό σταθερά σε κυκλικό τµήµα ή µέρος του κύκλου (π.χ. 180-270 μοίρες). Η σωστή λειτουργία των µικροεκτοξευτήρων εξαρτάται και από τον τρόπο σύνδεσης και στήριξής τους.

Έλεγχος του συστήματος άρδευσης

Για την σωστή λειτουργία του συστήματος ελέγχουμε την άρδευση με διάφορα βοηθητικά όργανα όπως ο υδρομετρητής, τα τενσιόμετρα και τα πιεσόμετρα. Με τον υδρομετρητή μετράμε την ποσότητα του νερού που παρέχεται στον ελαιώνα μας κάθε φορά που ποτίζουμε. Με τα τενσιόμετρα ελέγχεται η εδαφική υγρασία στην περιοχή του ριζοστρώματος των δέντρων, επίσης ελέγχουμε τη συχνότητα άρδευσης, δηλαδή κάθε πότε θα ποτίζεται το χωράφι μας (πχ. Μία φορά την εβδομάδα κλπ.) Με τα πιεσόμετρα ελέγχεται η πίεση λειτουργίας του συστήματος (για τη στάγδην είναι 1 atm και για τους μικρούς εκτοξευτήρες 2 atm).

 Τι πρέπει να ξέρω για τη άρδευση του ελαιώνα

  • Η άρδευση πρέπει να εφαρμόζεται σύμφωνα με τις ανάγκες και με τον καλύτερο τρόπο ώστε να αποφύγουμε τις απώλειες νερού (π.χ. μικροάρδευση ).
  • Η υπερβολική χρησιμοποίηση αρδευτικού νερού είναι σπατάλη.
  • Ένα αυτοματοποιημένο αρδευτικό σύστημα που παρέχει νερό σε κάθε δέντρο ξεχωριστά συμβάλλει στη μείωση της κατανάλωσης νερού περίπου κατά 30%.
  • Στους ελαιώνες όπου εφαρμόζεται άρδευση, ο εφοδιασμός με νερό πρέπει να καλύπτει τις ανάγκες άρδευσης του φυτού κατά την διάρκεια των κρίσιμων σταδίων, π.χ. καρπόδεση και γρήγορη ανάπτυξη του καρπού.
  • Αρδευτικό νερό ικανοποιητικής ποιότητας (εργαστηριακή ανάλυση νερού) πρέπει να εφαρμόζεται σύμφωνα με το έλλειμμα εδαφικής υγρασίας και την υδατοϊκανότητα του εδάφους.  Για τον έλεγχο της αποθηκευμένης ποσότητας στο έδαφος χρησιμοποιείται ο δειγματολήπτης εδάφους.

Η άρδευση του ελαιώνα βελτιώνει θεαματικά την παραγωγικότητά του. Προτιμούμε τα αυτοματοποιημένα συστήματα που παρουσιάσαμε για την οικονομία στο νερό και την προστασία του εδάφους.

Κλάδεμα διαμόρφωσης ελιάς

Κλάδεμα διαμόρφωσης ελιάς

Συναντάμε πολλές τεχνικές διαμόρφωσης των δενδρυλλίων στη Μεσόγειο, μερικές από αυτές φαίνονται στο παρακάτω σχήμα.

Οι πιο σημαντικές είναι:

  • Σχήμα ελεύθερου θάμνου (δεν κλαδεύεται τα πρώτα χρόνια, μπαίνει σε καρποφορία γρηγορότερα από τα άλλα σχήματα και δίνει μεγαλύτερη καρποφορία)
  • Σχήμα κυπελλοειδές (χαμηλό – υψηλό). Το χαμηλό κυπελλοειδές καθιστά εύκολη την συγκομιδή σε σχέση με το υψηλό, αλλά δυσκολεύει την μηχανική καλλιέργεια.
  • Σχήμα βεντάλια
  • Σχήμα άτρακτος (το συναντάμε στις υπερεντατικές καλλιέργειες)

Κάθε μια από αυτές είναι προσαρμοσμένη στο τόπο και στο στόχο του καλλιεργητή. Εκτενή παρουσίαση στα σχήματα διαμόρφωσης που επιτυχώς εφαρμόζονται στην Μεσόγειο υπάρχει στην ενότητα κλάδεμα. Για την Ελλάδα προτείνεται η διαμόρφωση σε σχήμα κυπέλλου.

Διαμόρφωση ελιάς

Κυπελλοειδής διαμόρφωση των δενδρυλλίων

Μετά το δεύτερο έτος από την φύτευση του ελαιώνα μας κάνουμε το πρώτο κλάδεμα διαμόρφωσης.  Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ελιά ζει στη Μεσόγειο και έχει ανάγκη από αέρα και ήλιο για να αποδώσει, γι’αυτό με την κυπελλοειδής διαμόρφωση το φύλλωμα δεν είναι πυκνό και πετυχαίνουμε τον αερισμό του δέντρου. Κλαδεύουμε την κόμη αφήνοντας αρχικά το πολύ 4 βραχίονες περιφερειακά κόβοντας τον κεντρικό βλαστό

Κλαδεμα δενδρυλλιου σε κυπελλο κόβουμε στο σημείο
Κλαδεμα δενδρυλλιου σε κυπελλο κόβουμε στο σημείο

Νεαρό δενδρύλλιο που δέχεται κυπελλοειδές κλάδεμα.

Κλαδεύουμε κόβοντας τον κεντρικό βλαστό όπως δείχνει η παραπάνω εικόνα.

Η ελιά είναι μεσογειακό δέντρο που σημαίνει ότι χρειάζεται αέρα και φώς για να καρποφορεί. Το σχήμα διαμόρφωσης που επιλέγουμε στην Ελλάδα είναι το κυπελλοειδές.