Θρέψη και Λίπανση της ελιάς

Είναι γεγονός ότι η λίπανση του εδάφους είναι από τα σημαντικότερα χαραχτηριστικά που οπωσδήποτε θα πρέπει να δώσουμε προσοχή για την καλλιέργεια του ελαιώνα μας. Ξεκινώντας θα ακολουθήσουμε δύο βήματα, πρώτα την θρέψη του εδάφους και μετά την λίπανσή του. Αυτό γιατί με την θρέψη αναγνωρίζουμε τις ανάγκες του εδάφους και τα στοιχεία που χρειάζεται, (έχει προηγηθεί η εργαστηριακή ανάλυση του εδάφους) και κατόπιν εφαρμόζουμε την λίπανση εμπλουντίζοντας δηλαδή το έδαφος με τα στοιχεία που του λείπουν για να έχουμε την καλύτερη δυνατή ανάπτυξη του ελαιώνα μας.

threpsi elias

1ο Βήμα

Θρέψη

Η Θρέψη της ελιάς

Ποιά είναι τα θρεπτικά στοιχεία που έχει ανάγκη η ελιά;

lipansh3

2ο Βήμα

Λίπανση

Η Λίπανση της ελιάς

Πώς θα γίνει σωστά η λίπανση; Τί θα προσέξουμε;

Η Θρέψη της ελιάς

Η Θρέψη της ελιάς

Π ερίπου το 90% των εδαφών αποτελείται από οξυγόνο, πυρίτιο και αργίλιο και όλα τα υπόλοιπα μαζί συνθέτουν το 10%. Υπερβολικές ποσότητες ενός στοιχείου στο έδαφος έχει σαν αποτέλεσμα τον ανταγωνισμό ή τη δέσμευση κάποιου άλλου, γι’ αυτό είναι απαραίτητο να προηγείται ανάλυση δειγμάτων του εδάφους, ώστε να προσδιορίζονται με ακρίβεια οι ελλείψεις ή περίσσειας κάποιου στοιχείου και στη συνέχεια οι ανάγκες να καλυφθούν με την μορφή λιπασμάτων ανόργανης ή οργανικής προέλευσης.

Στη διαδικασία αυτή δίνουμε σημασία στο pH (βαθμός οξύτητας ή αλκαλίωσης) του εδάφους και τη περιεκτικότητά του σε ασβέστιο γιατί επηρεάζουν την απορρόφηση των θρεπτικών στοιχείων κατά την εφαρμογή του λιπάσματος.

PH Εδαφών

Το pΗ γενικά εκφράζει τη συγκέντρωση των υδρογονοϊόντων, που προκύπτουν με την υδρόλυση των υδατοδιαλυτών αλάτων και χημικών ενώσεων οργανικών και ανόργανων στο νερό και σ’ άλλα διαλυτικά υγρά.
Έχει αποδειχθεί ότι και το καθαρό νερό (αποσταγμένο) διίσταται σε απειροελάχιστο βαθμό και παρέχει ίσες συγκεντρώσεις υδρογονοϊόντων (Η+) και υδροξυλϊόντων (ΟΗ’) και ότι κάθε μια από αυτές ισούται με 10^-7.
Το γινόμενο διαλυτότητας των υδρογονοϊόντων (Η+) και υδροξυλϊόντων (ΟΗ’) είναι πάντοτε σταθερό και ισούται με 10^-14 «Η+ΟΗ’ = 10^-14».
Όταν αυξάνεται n συγκέντρωση των υδρογονοϊόντων ελαττώνεται ανάλογα η συγκέντρωση των υδροξυλϊόντων και αντίστροφα, για να είναι πάντοτε σταθερό το γινόμενο διαλυτότητας 10^-14.
Η έννοια του pΗ στα εδάφη έχει μεγάλη και ιδιαίτερη αξία γιατί από την τιμή του εξαρτάται η δυνατότητα της απορρόφησης των θρεπτικών μεγαλοστοιχείων και ιχνοστοιχείων, η ανάπτυξη και η απόδοση των διαφόρων φυτικών καλλιεργειών, όπως και η επωφελής δράση των μικροοργανισμών.
Η δυνατότητα της χρησιμοποίησης διαφόρων τύπων λιπασμάτων εξαρτάται από το pΗ, την οξύτητα, είτε την αλκαλικότητα των εδαφών.

Ακολουθεί πίνακας τιμών pH όπου βοηθά να κατατάξετε το έδαφός σας και να μπορέσετε ανάλογα να αντιμετωπίσετε τις ιδιαιτερότητές του.

Πίνακας PH 304x450

Tιμή του pH 7,0 υποδηλώνει: ουδέτερο έδαφος (ούτε όξινο, ούτε αλκαλικό)

Τιμή του pH κάτω από 7,0 υποδηλώνει: ελαφρώς όξινο έως πολύ όξινο έδαφος

Τιμή του pH πάνω από 7,0 υποδηλώνει: ελαφρώς αλκαλικό έως πολύ αλκαλικό έδαφος

Η αξιολόγηση που γίνεται από το εργαστήριο από εδαφικά δείγματα χαρακτηρίζουν το έδαφος ως

ΧαρακτηρισμόςPH
υπερβολικά όξινο έδαφος4,5
πολύ ισχυρά όξινο4,6 – 5,0
ισχυρά όξινο5,1 – 5,5
μέτρια όξινο5,6 – 6,0
ελαφρά όξινο6,1 – 6,5
ΧαρακτηρισμόςPH
ουδέτερο6,6 – 7,3
ελαφρά αλκαλικό7,4 – 7,8
μέτρια αλκαλικό7,9 – 8,4
ισχυρά αλκαλικό8,5 – 9,0
πολύ ισχυρά αλκαλικό>9,0

Πότε εξαντλούνται τα αποθέματα θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος;

Την εποχή των ανθοταξιών δηλαδή Ιανουάριο-Φεβρουάριο, μέσα σε διάστημα 8 εβδομάδων όπου γίνεται ο σχηματισμός τους, τότε εξαντλούνται τα αποθέματα των θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος με αρνητικές συνέπειες στο σχηματισμό των καρποφόρων βλαστών αλλά και στη διαφοροποίηση ανθέων για την επόμενη χρονιά. Η εποχή αυτή καθορίζει για κάθε περιοχή, είτε είναι όψιμη είτε πρώιμη, το χρόνο λίπανσης των δέντρων η οποία πρέπει να γίνει  περίπου 40 ημέρες πριν τον σχηματισμό των ανθοταξιών.

Το pH θα πρέπει να ελέγχεται κατά διαστήματα (2-3 χρόνια) και να διορθώνεται με την προσθήκη βελτιωτικών ή την αποφυγή λιπασμάτων που μεγαλώνουν το πρόβλημα.

Θρέψη στα φύλλα-Φυλλοδιαγνωστική

filodiagnosi

Επίσης ένας καλός οδηγός για την διάγνωση της θρεπτικής κατάστασης της ελιάς, είναι η κατάσταση των φύλλων της αλλιώς η φυλλοδιαγνωστική.

Η φυλλοδιαγνωστική είναι μία μέθοδος που μπορούμε να προσδιορίσουμε τα διάφορα θρεπτικά στοιχεία ενός φυτού και βασίζεται στην χημική ανάλυση των φύλλων του.

Γιατί να επιλέξουμε την μέθοδο της φυλλοδιάγνωσης;

Πολλοί ελαιοκαλλιεργητές βασίζονται στη μέθοδο αυτή ώστε να αποφασίσουν τη λίπανση που θα εφαρμόσουν και τη χρησιμοποιούν συνδυαστικά με την λίπανση στο έδαφος, για τους εξής λόγους:
1. Γιατί το φύλλο είναι το κύριο μεταβολικό όργανο του ελαιόδεντρου,
2. Γιατί όλες οι χημικές μεταβολές από την εφαρμογή της λιπάνσεως φαίνονται στη χημική σύσταση του φύλλου που είναι ιδιαίτερα εμφανής σε κάποια στάδια αναπτύξεώς του,
3. Γιατί η περιεκτικότητα των φύλλων σε μακροθρεπτικά στοιχεία και μικροθρεπτικά στοιχεία κατά τις διάφορες φάσεις βλαστήσεως του ελαιόδεντρου επηρεάζει την παραγωγή αυτού.
4. Γιατί με τη χημική ανάλυση του εδάφους είναι δύσκολο να διαπιστωθεί αν στο δέντρο λείπει κάποιο θρεπτικό στοιχείο όταν η ανάλυση δείξει μειωμένη ή αυξημένη ποσότητα αυτού.

Παραθέτουμε έναν πίνακα, ως οδηγό, για την διάγνωση της θρεπτικής κατάστασης ελαιόδεντρων. Οι τιμές αναφέρονται σε φύλλα καλά αναπτυγμένα που η συλλογή τους έγινε από το ενδιάμεσο τμήμα του βλαστού. O μήνας που έγινε η συλλογή ήταν ο Ιούλιος.

Φυλοδιαγνωστική περιοχές θρεπτικών στοιχείων

Η περιεκτικότητα των φύλλων της ελιάς σε κάλιο, άζωτο, φώσφορο μειώνεται καθώς αυξάνεται η ηλικία της ενώ αντίθετα η περιεκτικότητά της σε ασβέστιο αυξάνεται. Η μικρότερη τιμή των θρεπτικών στοιχείων της παρουσιάζεται την περίοδο που έχει σκληρύνει το ενδοκάρπιο, συνήθως παρατηρούμε και πτώση των ανώριμων καρπών εκείνη την περίοδο λόγο της έλλειψης αζώτου, φωσφόρου και καλίου. Η εποχή που συνήθως συμβαίνει η πτώση των ανώριμων είναι αρχές Σεπτέμβρη με την εμφάνιση του πυρηνοτρήτη. Για να αποφύγουμε την καρπόπτωση  μπορούμε να διατηρήσουμε τις τιμές των θρεπτικών στοιχείων στα επιθυμητά επίπεδα με λίπανση, κλάδεμα ή πότισμα ανάλογα.

Χουμοποίηση Οργανικής Ύλης

Ο

όρος χoυμoπoίησn εκφράζει την αποσύνθεση των κυτταρινούχων νεκρών φυτικών οργανισμών και υπολειμμάτων ζωικών τροφών, με ταυτόχρονη απελευθέρωση αζωτούχων οργανικών ενώσεων.

Η χουμοποίηση οργανικών υπολειμμάτων πραγματοποιείται από αερόβια και μη οξειδωτικά βακτηρίδια που αποικοδομούν (καίουν) λευκώματα και υδατάνθρακες, με τελική παραγωγή αζωτούχων ενώσεων και διοξειδίου του άνθρακα. Με την αποικοδόμηση των κυτταρινούχων οργανικών ενώσεων (Χoυμoπoίησn) από μικροοργανισμούς παράγεται τελικά μια σειρά προϊόντων και υποπροϊόντων (χουμικές, χουμινικές, αζωτούχες, ενώσεις, διοξείδιο του άνθρακα, αμμωνία, μεθάνιο κ.ά.)

Όταν δεν υπάρχουν συνθήκες καλής κυκλοφορίας ατμοσφαιρικού αέρα, κατάλληλη θερμοκρασία και υγρασία καθυστερεί η δράση των οξειδωτικών βακτηριδίων.Τα παραγόμενα κατά τη χουμοποίηση, χουμικά και χoυμινικά οξέα διαλύουν και κινητοποιούν τις δυσδιάλυτες διττανθρακικές ενώσεις ασβεστίου, μαγνησίου, υποσιδήρου κ.ά. (Ca, Mg, Fe, κ.ά.), τα ανθρακικά άλατα νατρίου, καλίου (Na, Κ), τα υδροξείδια αργιλίου, σιδήρου, πυριτίου κ.ά. «Al(OH)3, Fe(OH)3, Si(OH)4» και σχηματίζουν ευδιάλυτες χημικές, οργανικές και ανόργανες ενώσεις.

Στον πίνακα που ακολουθεί αναγράφονται οι ποσότητες των διαλυτών χουμικών αλάτων σε ppm (μέρη ανά εκατομμύριο) σε νερό θερμοκρασίας 15 °C.

Elia
Διαλυτότητα χουμικών αλάτων

Τα χουμικά άλατα γενικά βελτιώνουν τις φυσικοχημικές ιδιότητες των εδαφών (διαπερατότητα, θρεπτικά υλικά, κυκλοφορία αέρα κ.λπ.) και τα εδάφη γίνονται περισσότερο γόνιμα.

Ποιά είναι τα θρεπτικά στοιχεία της ελιάς

Για την ανάπτυξη των φυτών και τη συμπλήρωση του βιολογικού τους κύκλου (βλάστηση- ανάπτυξη – δημιουργία αναπαραγωγικών οργάνων – νέκρωση) είναι απαραίτητη η ύπαρξη τουλάχιστον 18 θρεπτικών στοιχείων. Η πρόσληψή τους από τα φυτά, γίνεται μέσο του αέρα και του εδάφους.

Τα θρεπτικά στοιχεία χωρίζονται σε 3 κατηγορίες.

  1. Τα Κύρια ή μακροθρεπτικά
  2. Δευτερεύοντα θρεπτικά και τα
  3. Ιχνοστοιχεία ή μικροθρεπτικά

ΚΥΡΙΑ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΠεριγραφήΣύμβολο
Άνθρακας (Carbon)C
Υδρογόνο (Hydrogen)H
Οξυγόνο (Oxygen)O
Άζωτο (Nitrogen)N
Φώσφορος (Phosphorus)P
Κάλιο (Potassium)K

Ο άνθρακας, το υδρογόνο, το οξυγόνο μαζί με το άζωτο, σχηματίζουν τα δομικά υλικά των φυτών και προσλαμβάνονται μέσο του αέρα και του νερού. Ωστόσο το άζωτο ο φώσφορος και το κάλιο μπορεί να μην υπάρχουν σε επαρκής ποσότητες ή μορφές, τέτοιες που να ικανοποιούν τις ανάγκες ανάπτυξης των φυτών. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να προστεθούν από τον καλλιεργητή.

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΑ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΠεριγραφήΣύμβολο
Θείο (Sulphur)S
Ασβέστιο (Calcium)Ca
Μαγνήσιο (Magnesium )Mg
Χλώριο (Chlorine)Cl
Νάτριο (Sodium) το οποίο δεν είναι πάντα απαραίτητοNa

Απ’ αυτά, το ασβέστιο, το μαγνήσιο και το θείο, παρόλο που αποτελούν απαραίτητα στοιχεία, απαιτούνται σε μικρότερες ποσότητες.

ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΠεριγραφήΣύμβολο
Σίδηρος (Iron)Fe
Ψευδάργυρος (Zinc)Zn
Μαγγάνιο (Manganese)Mn
Χαλκός (Copper)Cu
Μολυβδαίνιο (Molybdenum)Mo
Βόριο (Boron)B
Κοβάλτιο (Cobalt)Co

Ο σίδηρος, το μαγγάνιο, ο ψευδάργυρος, ο χαλκός, το μολυβδαίνιο, το χλώριο, και το βόριο είναι απαραίτητα για τα φυτά σε πολύ μικρές ποσότητες. Το νάτριο, το κοβάλτιο όπως και πυρίτιο μαζί με το αλουμίνιο, είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για ορισμένα φυτά. Όπως αναφέραμε παραπάνω τα θρεπτικά στοιχεία αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους και ανταγωνίζονται με αποτέλεσμα η διαθεσιμότητα του κάθε στοιχείου να υφίσταται λόγω της ύπαρξης και των άλλων θρεπτικών στοιχείων.

Παραθέτουμε έναν πίνακα που δείχνει την σχέση μεταξύ τους.

Αλληλεπίδραση θρεπτικών στοιχείων 288x450

Τα θρεπτικά στοιχεία που είναι απαραίτητα για τα φυτά και δεν υπάρχουν σε αρκετή ποσότητα στη φύση, πρέπει να προστεθούν σε ισορροπημένες αναλογίες.

Η Λίπανση της ελιάς

lipansh2

Τα λιπάσματα περιέχουν πολύτιμα θρεπτικά στοιχεία. Χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες για την ενίσχυση της ανάπτυξης των φυτών, αυξάνουν την παραγωγή και βελτιώνουν την ποιότητα των προϊόντων.

Χωρίζονται σε 2 κατηγορίες, τα Ανόργανα και τα Οργανικά.

Ανόργανα λιπάσματα

Είναι ανόργανες χημικές ενώσεις, που περιέχουν τουλάχιστον ένα από τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία, τα οποία απαιτούνται για την κανονική ανάπτυξη των φυτών. Με βάση τη φυσική τους δομή υπάρχουν σε στερεή, υγρή και αέρια μορφή. Χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες, λιπάσματα με βάση τα κύρια θρεπτικά συστατικά, με βάση τα δευτερεύοντα συστατικά και με βάση τα ιχνοστοιχεία.

α) Με βάση τα κύρια θρεπτικά συστατικά διακρίνονται σε

  • Απλά, όταν εμπεριέχουν ένα θρεπτικό συστατικό (Ν-άζωτο ή Ρ-φωσφόρος ή Κ-κάλιο), λέγονται αντίστοιχα αζωτούχα, φωσφορικά (ή φωσφορούχα), καλιούχα.
  • Σύνθετα ή μικτά με περισσότερα από ένα θρεπτικά συστατικά (Ν+Ρ+Κ ή Ν+Ρ ή Ρ+Κ ή Ν+Κ ).

β) Με βάση τα δευτερεύοντα συστατικά είναι τα λιπάσματα:  Ασβεστίου (Ca), Νατρίου (Νa), Θείου (S), Μαγνησίου (Mg).

γ) Με βάση τα ιχνοστοιχεία ή μικροστοιχεία, όπως λιπάσματα: Βορίου (Β), Κοβαλτίου (Co), χαλκού (Cu), Σιδήρου (Fe), Μαγγανίου (Mn), Μολυβδαινίου    (Μο), Ψευδαργύρου (Ζn).

Επίσης χωρίζονται με βάση την περιεκτικότητά τους σε θρεπτικά στοιχεία δηλαδή έχουμε:

α) Χαμηλής περιεκτικότητας, όταν το λίπασμα περιέχει σύνολο θρεπτικών στοιχείων κάτω του 15%,

β) Μέσης περιεκτικότητας, όταν το λίπασμα περιέχει 15% έως 25% θρεπτικά στοιχεία,

γ) Υψηλής περιεκτικότητας, όταν το λίπασμα περιέχει 25-30% θρεπτικά στοιχεία και

δ) Πυκνό λίπασμα θεωρείται εκείνο που περιέχει θρεπτικά στοιχεία πάνω από 30%.

Lipansi 2

Που και πως εφαρμόζονται τα ανόργανα λιπάσματα

Τα στερεά χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην ελληνική γεωργία και κυκλοφορούν περισσότερο σε κοκκώδη μορφή και λιγότερο σε κρυσταλλική ή σε σκόνη.

Τα υγρά και αέρια λιπάσματα αν και πλεονεκτούν σε ομοιομορφία διασποράς από τα στερεά, χρησιμοποιούνται αντίστοιχα, σε περιορισμένη κλίμακα ή καθόλου, γιατί απαιτούν ειδικές εγκαταστάσεις αποθήκευσης, καθώς και ειδικά μέσα μεταφοράς και εφαρμογής.

Πώς εφαρμόζουμε όλα τα στερεά λιπάσματα. Διασκορπίζουμε το λίπασμα σε όλη την επιφάνεια του εδάφους που βρίσκεται κάτω από την κόμη του δέντρου όπου εκτείνεται και το ενεργό ριζικό του σύστημα.

Εφαρμογή των λιπασμάτων σε ξερικούς ελαιώνες

Σε μη αρδευόμενους ελαιώνες, η ετήσια βροχόπτωση και η διαθέσιμη εδαφική υγρασία παίζουν βασικό ρόλο στον καθορισμό του ύψους της αζωτούχου λίπανσης:

  1. Σε περιοχές με μέση ετήσια βροχόπτωση κάτω από 400mm, η χορήγηση αζώτου πρέπει να γίνεται με προσοχή. Για τις περιοχές αυτές έχει άζωτο (Ν)/στρέμμα/100mm βροχής).
  2. Σε περιοχές με μέση ετήσια βροχόπτωση 400-700mm, η χορηγούμενη ποσότητα αζώτου μπορεί να αυξάνεται αναλογικά μέχρι 1500γρ N/δένδρο.
  3. Σε περιοχές με ετήσια βροχόπτωση πάνω από 700mm, ή αρδευόμενους ελαιώνες, χορηγείται άζωτο ανάλογα με τη γονιμότητα του εδάφους, μέχρι 1500γρ.Ν/δένδρο.

Γενικά στους ξερικούς ελαιώνες, η αζωτούχος λίπανση γίνεται με την προσθήκη στο έδαφος του αζωτούχου λιπάσματος την περίοδο Δεκεμβρίου – Φεβρουαρίου, έστω αρχές Μαρτίου, ώστε το άζωτο να είναι διαθέσιμο την κρίσιμη περίοδο.

Στην Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα όπου οι βροχοπτώσεις τον χειμώνα είναι απαραίτητες η αζωτούχος λίπανση καλό θα ήταν να γίνει τέλη Φλεβάρη με αρχές Μάρτη ώστε να έχουμε λιγότερες απώλειες από την απόπλυση του λιπάσματος.

Στην Ανατολική Ελλάδα όπου παρατηρούνται λίγες βροχοπτώσεις, η χορήγηση θα πρέπει να γίνεται στην αρχή της περιόδου αυτής, κυρίως τον Ιανουάριο, ενώ στη Δυτική Ελλάδα προς το τέλος της περιόδου δηλαδή τον Φεβρουάριο.

Για να προσδιορίσουμε την περίοδο συμβουλευόμαστε όσα έχουμε αναφέρει στο έδαφος που προτιμά η ελιά,  τον πίνακα βροχόπτωσης της περιοχής μας, την υγρασία του εδάφους μας και πιο συγκεκριμένα τις ανάγκες του ελαιώνα μας έπειτα από την εργαστηριακή ανάλυση.